Het Pagnol effect

Tijdens deze onbestemd grijze januaridagen is het heerlijk om je gedachten te laten gaan naar een zonnige vakantiebestemming. De Provence misschien? Ik heb iets met die streek. Raar eigenlijk. Is de Provence zo veel mooier dan andere delen van Frankrijk? Misschien niet. Toch spreekt die regio tot mijn verbeelding. Ik denk dat dit komt door de verhalen uit die streek. Net zoals mensen naar Nieuw Zeeland gaan om het landschap uit Lord of the Rings te zien, zo heb ik mijn beleving bij de Provence.

In de vierde las ik voor het vak Frans Le château de ma mère. Ik vond het mooi maar het boek ging pas echt voor me leven toen ik een paar maanden later de film zag. Prachtig droevig, ook vanwege de muziek. Wie deze grijze januaridagen een morele oppepper nodig heeft, raad ik de film La gloire de mon père aan, zo leuk. Gegarandeerd recept voor een licht hart.

Deze boeken zijn de reden dat ik Avignon koos voor mijn uitwisseling. In Avignon woonde ik voor het eerst een eind van zee. Nooit geweten dat je niet zomaar landinwaarts kunt gaan wonen als je uit een kuststreek komt. Gelukkig was daar de trein naar de kust. En de treinreis langs de côte d’Azur moet wel een van de mooiste treinreizen ter wereld zijn. Hoog over de rotswanden met uitzicht op kleine gele stranden in de diepte en het azuurblauwe glinsterende water. In Avignon leerde ik studenten kennen uit Marseille en Aix-en-Provence. Voor hen waren de boeken van Pagnol literatuur uit de achtertuin. De schrijver en filmmaker had blijkbaar meer boeken geschreven over zijn jeugd onder de titel Souvenirs d’enfance. Ik kocht ze allemaal.

Op zoek naar de ziel

Toch was het niet alleen Pagnol. Als je de avonturen van de graaf van Monte Cristo hebt gelezen zijn Marseille en het chateau d’If niet zomaar plekken, dat het fictie is doet daar niets vanaf. De geschiedenis van Van Gogh die naar Zuid-Frankrijk trok om het heldere licht te vangen op zijn schilderijen. Niet moeilijk voor te stellen als je er rondloopt. Hugenoten opgesloten in de toren van Aigues Mortes. Zonder verhaal is het slechts een toren, één van de vele. Zouden de drie Maria’s echt vanuit Judea naar Saintes-Maries-de-la-mer (onmogelijke naam) gevaren zijn? De geschiedenis komt ineens heel dichtbij maar blijft tegelijk zó ver dat het je duizelt. Lang geleden allemaal. Ontelbare golven spoelden aan op de kust in al die eeuwen en dat doen ze vandaag nog. Het land veranderde, de mensen vergaten of vergaten ze dít juist niet? Al die verhalen geven de regio een ziel.

Pagnol beschrijft het platteland van Zuid-Frankrijk zoals het 100 jaar geleden moet zijn geweest. Hoe hij als jongetje met zijn ouders ’s zomers naar een huisje ging in de heuvels van de Provence. Je stelt je voor dat het huis stoffig is na maanden van hun afwezigheid. Bij aankomst deed moeder Augustine de luiken open. Marcel verkende de heuvels met zijn vriendje Lili. Ik las over oncle Jules, de vrolijke praatjesmaker, en tante Rose. De absint, een mysterieus gevaarlijk drankje, dat door sommige dorpelingen gedronken werd, de geur van tijm en de plaatselijke mores.

Plattelanders onder elkaar?

Plattelanders begrijpen elkaar overal ter wereld vrij goed, las ik ooit. De stelling was zelfs dat een plattelander en een stedeling uit hetzelfde land elkaar minder goed aanvoelen dan twee plattelanders uit verschillende landen. Je kunt je voorstellen dat het leven van een kleine boer uit de Provence 100 jaar geleden inderdaad niet wezenlijk verschilde van een kleine boer in Nederland, afgezien van het watertekort misschien. Inmiddels weet Hans uit Nergenshuizen ook niet goed wie er naast hem woont. Het platteland is ontsloten en anoniemer geworden. Ook dorpelingen halen hun boodschappen vaak buiten het dorp. De Provence van 100 jaar geleden is verdwenen net zoals het platteland bij ons onherroepelijk veranderd is.

Maar toch, vijf jaar geleden gingen we op vakantie naar de Dordogne. Ik kende de streek niet, kende er ook geen verhalen over maar we wilden er wel eens kijken. Ik voelde niets bij het mooie landschap. Ook daar genoeg historie maar met twee jonge kinderen en een derde onderweg nam ik niet de moeite me erin te verdiepen. We hadden een zonnige vakantie maar het zei me weinig. Mooie tuinen bezocht, dat wel. Volgens mij zijn de plekken die je bezoekt vooral waardevol als ze tot je verbeelding spreken of als je er een herinnering hebt. Dan gaat een streek leven. 

Zoek de verhalen

Met de voeten in de Middellandse zee; Ik krijg er wel zin in. Is het er beter dan voor de kust van Bordeaux? Misschien niet als er mooie verhalen over die streek te lezen zijn.